Elezaharrak dioenez, aspaldi kartan, Lurra ilun-ilun zegoen. Ez zen gaurik, ez zen egunik. Iluntasuna zen nagusi.
Mitologiaren txokoa
Behin batean neska gazte bat iturrira joan zen ur freskoa hartzera. Halako batean, iturriaren atzetik emakume bat atera zen. Emakumea oso itsusia zen: sudur luzea zuen, buruan kapela eta eskuan erratza.
Aspaldiko garaietan izan zen Gorbeia aldean ehiztari bikaina zen gazte bat. Gipuzkoako kostaldeko neska gazte eder batez maitemindu zen eta ezkontzera ekarri zuen bere herrira.
Bermeon bazen sorgin bat besterena beretzen oso zalea. Egun batean, Matxin arrantzalea arrantzatik zetorren eta saski bete antxoa zeka- rren; batzuk bizirik zeuden oraindik. Sorgina bidera atera zitzaion:
Arabako Egino herriko gizaseme bat mendir9_22-07_00a joan zen beste askotan bezala, baina zoritxarrez Jentilak topatu zituen eta beraien bizilekua zen Jentilkobara eraman zuten.
Arabako Agurainen diotenez, Entzia mendiko Lezaoko haitzuloan, oso emakume bitxi bat bizi omen zen garai batean. Guztiz ederra omen zen eta lurreraino iristen zitzaion urrezko ile luzea.
Don Diego Lopez Harokoa Bizkaiko Jauna zen XIV. mendean. Ehiztari porrokatua zen eta ahal zuen guztietan ateratzen zen basurde edo beste piztiaren baten bila.
Patxi errementaria erabateko gaiztoa omen zen. Behingo batean infernuko deabru bat bidali omen zioten Patxi infernura eraman zezan. Hala, deabru hori goizean Patxiren sutegian agertu omen zen.
Behin batean, bi gazte mendira joan ziren. Mendian ibili eta ibili galdu egin ziren. Euria gogor ari zuen eta azkenean etxe bat ikusi zuten: Tartaloren etxea.